De kwaliteit van ondertitels voor films en series staat onder druk, volgens professionele ondertitelaars

De kwaliteit van ondertitels voor films en series gaat volgens professionele ondertitelaars achteruit door de toenemende inzet van machinevertalingen, vooral bij streamingdiensten zoals HBO Max en Videoland. Waar ondertitels vroeger volledig door ervaren professionals werden gemaakt, wordt nu vaak gebruikgemaakt van geautomatiseerde vertalingen. Dit proces houdt in dat de computer het grootste deel van het werk doet en een werknemer daarna slechts kleine aanpassingen maakt. Dit leidt vaak tot letterlijke vertalingen en slechte timing, wat de kijkervaring belemmert.

Een groot voorbeeld hiervan is Iyuno, een van de grootste spelers op de markt voor ondertitels. Deze organisatie heeft ondertitelaars gevraagd om machinevertalingen slechts oppervlakkig te bewerken, zodat ze voldoen aan minimale kwaliteitseisen. Terwijl tikfouten worden gecorrigeerd, worden letterlijke vertalingen toegestaan, zolang de betekenis begrijpelijk blijft voor de kijker. Dit is echter in strijd met de standaard voor goede ondertiteling, waarbij niet alleen getrouw vertaald moet worden, maar ook geparafraseerd en ingedikt, zodat de tekst past binnen de leescapaciteit van de gemiddelde kijker.

Volgens Peter Bosma, bestuurslid van de Auteursbond en ervaren ondertitelaar, is het de bedoeling dat een goede vertaling onopvallend is en niet afleidt van de film of serie. Hij merkt echter op dat dit bij streamingdiensten steeds minder het geval is. "Ondertitels verschijnen en verdwijnen zo snel dat je amper tijd hebt om ze te lezen," zegt hij. Bovendien zijn letterlijke vertalingen vaak langer en vergen ze meer tijd om te lezen.

Streamingdiensten zoals Videoland en HBO Max rechtvaardigen hun gebruik van machinevertalingen door te zeggen dat het hen helpt om sneller ondertitels te leveren voor nieuwe content. Videoland stelt dat ze niet bezuinigen, maar de vertalingen simpelweg niet snel genoeg kunnen afwerken om aan de vraag te voldoen. Disney+, daarentegen, beweert dat al hun ondertitels handmatig door professionals worden gemaakt, terwijl HBO Max erkent dat er problemen zijn geweest met Google Translate in het verleden, maar dat hun huidige partners garanderen dat menselijke ondertitelaars worden ingeschakeld.

Ondanks deze verklaringen, blijft de kwaliteit van ondertitels vaak te wensen over, zoals duidelijk blijkt uit een voorbeeld van slechte ondertiteling in de verfilming van Stephen King's *Salem's Lot* op HBO Max. Lettie Dorst, hoofddocent vertaling aan de Universiteit Leiden, gelooft niet dat de bedrijven volledig eerlijk zijn over hun processen. "Bedrijven claimen wel dat ze professionele ondertitelaars inschakelen, maar vaak gebeurt dit pas in de laatste fase, wanneer de schade al is aangericht," stelt zij. Ondertitelaars verdienen bovendien veel minder wanneer ze slechts machinevertalingen aanpassen in plaats van hun eigen teksten te creëren.

De kern van het probleem is volgens Dorst dat AI en machinevertalingen de nuances van taal en cultuur niet begrijpen. Mensen communiceren vaak via onvolledige zinnen, metaforen of met subtiele hints, iets wat computers moeilijk kunnen vatten. Toch erkent ze dat technologie kan helpen bij specifieke taken, zoals het precies synchroniseren van ondertitels met spraak, maar voor complexere vertaalwerkzaamheden zijn menselijke professionals nog steeds noodzakelijk.

Ondertitelen is een creatief proces, dat volgens Bosma steeds meer onder druk komt te staan. "Bedrijven gebruiken AI niet om het werk van ondertitelaars te verbeteren, maar om de prijzen te drukken. Hierdoor moeten ondertitelaars werken onder hun gebruikelijke kwaliteitsniveau, wat resulteert in een race to the bottom," legt hij uit. Vooral bij streamingdiensten is de druk op de prijs zo groot, dat ervaren ondertitelaars de sector verlaten.

Dit heeft ook bredere maatschappelijke gevolgen, stelt Dorst. Ondertitels zijn in Nederland een belangrijk leermiddel. Kinderen leren beter Nederlands en Engels door het zien van goede ondertitels. Maar wanneer de kwaliteit achteruitgaat, wordt dit educatieve aspect ondermijnd. Bosma sluit zich daarbij aan en wijst erop dat er in Nederland 2,5 miljoen laaggeletterde mensen zijn, die moeite kunnen hebben met de hoge leessnelheid van letterlijke vertalingen. "Zelfs mensen die de tekst kunnen volgen, worden steeds afgeleid door de ondertitels en dit doet afbreuk aan de kijkervaring."

De toename van machinevertalingen dreigt dus niet alleen de kwaliteit van het ondertitelvak, maar ook de kwaliteit van de Nederlandse taal in het algemeen aan te tasten.

Door: Drifter