EU-aanpak van leeftijdsverificatie met tijdelijke mobiele applicatie

Twijfels over het nut van Europese app voor online leeftijdsverificatie

Volgende maand lanceert de Europese Commissie een nieuwe app die een oplossing moet bieden voor het hardnekkige probleem van online leeftijdsverificatie. Zonder veel ruchtbaarheid aangekondigd, moet deze app het straks mogelijk maken om veilig aan te tonen dat je achttien jaar of ouder bent. Maar het succes van dit systeem staat of valt met de bereidheid van websites en platforms om ermee te werken.

Op internet geldt voor tal van activiteiten een minimumleeftijd: alcohol kopen, porno bekijken, een account aanmaken op sociale media. In de praktijk ontbreekt echter een sluitend controlesysteem. Een simpele klik of het invullen van een willekeurige geboortedatum is vaak voldoende om toegang te krijgen — ongeacht de werkelijke leeftijd.

Dat leidt al jaren tot zorgen. Online platforms hebben de plicht om leeftijden te controleren, maar mogen daarbij niet tornen aan de privacy van gebruikers. Het uploaden van een paspoortkopie wordt breed bekritiseerd, omdat dit gevoelige informatie in handen van techbedrijven legt. De risico’s van datalekken zijn daarbij niet te onderschatten.

De laatste tijd ligt de nadruk in het debat op pornosites. De Europese Commissie heeft meerdere van deze sites aangesproken op hun verantwoordelijkheid om minderjarigen te weren, zoals verplicht onder de Digital Services Act (DSA).

Als tijdelijke maatregel introduceert de Commissie nu een app waarmee gebruikers kunnen aantonen dat ze oud genoeg zijn, zonder hun geboortedatum of andere persoonlijke gegevens te delen. Dit gebeurt via een koppeling met een vertrouwde partij, zoals een bank of een overheidsinstantie. De app genereert vervolgens een versleuteld leeftijdsbewijs dat lokaal op de telefoon wordt opgeslagen.

Wanneer een website om leeftijdsverificatie vraagt, controleert de app alleen of de gebruiker aan de leeftijdseis voldoet. Er worden geen persoonsgegevens gedeeld. “Het is alsof je een speciaal muntje hebt voor een sigarettenautomaat,” zegt cybersecurityexpert Harm Teunis van ESET Nederland. “Het toont aan dat je oud genoeg bent, meer niet.”

Deze aanpak voorkomt dat websites inzicht krijgen in wie je bent of hoe oud je precies bent. De controle blijft binnen de app en is eenmalig, zonder blijvend spoor.

Privacyonderzoeker Jaap-Henk Hoepman benadrukt dat het systeem zo moet zijn ingericht dat de instantie die het leeftijdsbewijs uitgeeft, niet kan zien waar en wanneer het wordt gebruikt. Robbert Hoving van Offlimits sluit zich daarbij aan: “We moeten koste wat het kost vermijden dat er achterdeurtjes ontstaan waardoor overheden of diensten toegang krijgen tot privégegevens.”

In een ideale wereld werkt het systeem zoals in de supermarkt, zegt Hoepman. “Je laat even je ID zien, iemand controleert het, en daarna wordt het vergeten. Maar die vergeetachtigheid is in de digitale wereld bijzonder lastig na te bootsen.”

De app geldt als voorloper van een Europese digitale identiteit (‘EU-wallet’) die vanaf volgend jaar beschikbaar moet zijn. Daarmee kunnen burgers hun identiteitsbewijzen op een veilige manier op hun telefoon bewaren. Alleen strikt noodzakelijke informatie zou dan worden gedeeld met instanties.

Omdat die ontwikkeling in veel lidstaten achterloopt, komt de Commissie nu met deze voorlopige oplossing. De app is dus bedoeld als tussenstap.

De vraag is echter of de app ook daadwerkelijk effect zal hebben. Websites en diensten zijn niet verplicht hem te gebruiken. “Dan schiet je er weinig mee op,” zegt Hoving. “Zeker op risicovolle plekken zou je deze methode moeten verplichten. Vrijblijvendheid maakt het systeem kwetsbaar.”

Een ander probleem is dat niet iedereen een smartphone heeft. “Je mag mensen zonder telefoon niet buitensluiten,” waarschuwt Hoepman.

Volgens Teunis is het idee technisch gezien solide. Toch blijft ook hij kritisch. “Jongeren die geen toegang krijgen via gereguleerde sites, zullen hun toevlucht zoeken tot minder veilige alternatieven. Dat brengt juist meer risico’s met zich mee, zoals blootstelling aan schadelijke content of online afpersing.”

De invoering van de app is dus geen eindpunt, maar het begin van een bredere discussie over digitale leeftijdsverificatie. Want hoe sluitend en eerlijk moet zo’n systeem zijn, en op welke manier kan het bijdragen aan echte bescherming van jongeren — zonder de deur open te zetten voor nieuwe risico’s?

Door: Drifter