Instagram lanceert met veel bombarie speciale tieneraccounts, maar hun effectiviteit blijft twijfelachtig.

De campagne is overal zichtbaar: op radio, televisie en zelfs in bushokjes hangen posters die de nieuwe accounts promoten. Ze zijn bedoeld om tieners te beschermen tegen overmatig schermgebruik en schadelijke content. Tegelijkertijd heeft Instagram recentelijk echter de moderatie van kwetsende taal versoepeld, waardoor er meer ruimte is voor potentieel schadelijke berichten.

Volgens Instagram moeten de tieneraccounts voorkomen dat jongeren ongepaste inhoud te zien krijgen. Nieuwe gebruikers onder de zeventien jaar krijgen standaard een privéaccount, waardoor hun profiel niet openbaar vindbaar is. Daarnaast worden gevoelige berichten in zoekresultaten en aanbevolen pagina's gefilterd. Om schermtijd te beperken, krijgen tieners bovendien elk uur een herinnering om de app te sluiten, en tussen 22.00 en 07.00 uur worden meldingen gedempt. In de praktijk kunnen jongeren echter gewoon blijven scrollen als ze dat willen.

Psycholoog Thijs Launspach is sceptisch over deze maatregelen en noemt het een vorm van 'mental health washing'. "Instagram wekt de indruk dat ze serieus werk maken van het welzijn van jongeren, maar in werkelijkheid pakken ze de verslavende algoritmes nauwelijks aan en doen ze weinig om schadelijke berichten te bestrijden."

Volgens Launspach zou Instagram het onmogelijk moeten maken om schadelijke content te ontdekken. "Het kan niet zo zijn dat een tiener die in eerste instantie interesse toont in sport, uiteindelijk terechtkomt bij aanbevelingen voor anabole steroïden. Dit soort algoritmische valkuilen worden met de nieuwe tieneraccounts niet voorkomen."

Meer ruimte voor kwetsende taal

Freek Zwanenberg, expert bij Bureau Jeugd & Media, erkent dat het goed is dat Meta (het moederbedrijf van Instagram) actie onderneemt, maar plaatst ook kanttekeningen. "Jongeren geven vaak toe dat ze moeilijk kunnen stoppen met scrollen en te laat gaan slapen. Maar meldingen over schermtijd vinden ze vooral irritant en klikken ze simpelweg weg."

Bovendien vindt Zwanenberg het tegenstrijdig dat Instagram maatregelen promoot ter bescherming van jongeren, terwijl het bedrijf recent het moderatiebeleid heeft versoepeld. Zo staat het platform nu bepaalde beschuldigingen van geestesziekte of abnormaliteit toe als deze gebaseerd zijn op gender of seksuele geaardheid, wat volgens critici een gevaarlijke ontwikkeling is.

De impact van de tieneraccounts is volgens Zwanenberg nog lastig in te schatten. "Instagram claimt de algoritmes te hebben aangepast zodat er minder schadelijke berichten worden aanbevolen, en dat klinkt goed. Maar ouders zitten niet altijd naast hun kinderen, dus ze weten niet precies wat er op hun schermen verschijnt."

Vooruitlopen op kritiek

Instagram lijkt met de uitgebreide reclamecampagne een poging te doen om kritiek voor te zijn. De afgelopen jaren is de druk op het platform toegenomen, omdat het te weinig zou doen om de negatieve effecten op het zelfbeeld van jongeren te beperken. Uit interne documenten, gelekt door Meta-klokkenluider Frances Haugen, blijkt zelfs dat Instagram zich bewust is van de schadelijke invloed die het kan hebben op tieners.

Discussies over een mogelijk verbod

In Australië werd eind vorig jaar een wet aangenomen die sociale media voor kinderen onder de zestien jaar verbiedt. Dit leidde ook in Nederland tot een discussie over een mogelijk verbod, al is daar vooralsnog geen sprake van. Met de huidige campagne lijkt Instagram dergelijke debatten voor te willen blijven.

Launspach is een voorstander van een socialemediaverbod voor kinderen. "Bedrijven die expliciet verslavende algoritmes ontwikkelen, hebben niet het beste voor met jongeren. We verbieden tieners ook niet voor niets om alcohol of sigaretten te kopen, dus waarom zouden we ze zonder beperking blootstellen aan iets wat net zo verslavend is?"

Zwanenberg is minder enthousiast over een verbod en wijst op praktische bezwaren. "Het is nog niet goed doordacht. Wat verstaan we precies onder sociale media? In Australië vallen Snapchat, TikTok en Instagram onder het verbod, maar YouTube en Discord niet." Bovendien is handhaving complex: "Een verbod vereist leeftijdsverificatie, wat privacyproblemen oplevert. Een kopie van een ID-bewijs afstaan is voor veel ouders geen aantrekkelijke optie."

Alternatieve platforms

Launspach pleit voor kindvriendelijke sociale media, waar jongeren veilig met elkaar kunnen communiceren zonder de invloed van verslavende algoritmes. "Ze moeten vrij kunnen experimenteren met zelfontwikkeling, zonder te worden blootgesteld aan de commerciële belangen van platforms als Instagram en TikTok."

Zwanenberg ziet WhatsApp als een relatief veilig alternatief, al zijn ook daar risico's. "Pesten en schadelijke content komen in groepschats regelmatig voor, waardoor ouders alert moeten blijven." Volgens hem zou het ideaal zijn als er sociale media speciaal voor kinderen worden ontwikkeld, maar in de praktijk is dat lastig. "De jeugd is inmiddels gewend aan de werking van de grote platforms, en overstappen op iets nieuws is moeilijk."

Instagram blijft ondertussen investeren in campagnes om zijn imago op te poetsen. Of de tieneraccounts daadwerkelijk bijdragen aan een veiliger online-omgeving voor jongeren, blijft vooralsnog de vraag.

Door: Drifter