Nieuw antibioticum ontdekt in tuin: hoop tegen resistente bacteriën

In een verrassende wending van het lot ontdekten wetenschappers onlangs een krachtig nieuw antibioticum in de achtertuin van een technicus. Tijdens een onderzoek naar micro-organismen in bodemstalen stuitten onderzoekers op een bijzondere bacterie genaamd Paenibacillus. Deze bacterie bleek een stof aan te maken die nu is geïdentificeerd als lariocidine — een veelbelovend wapen tegen antibioticaresistente bacteriën.

Wat lariocidine onderscheidt van andere antibiotica, is dat het behoort tot een zeldzame klasse van moleculen die bekend staan als lassopeptiden. Deze peptiden danken hun naam aan hun unieke, gelusachtige structuur die sterk lijkt op een lasso. Deze geknoopte vorm maakt lariocidine buitengewoon stabiel: het wordt niet gemakkelijk afgebroken door hitte, enzymen of zure omstandigheden, wat betekent dat het langer actief blijft in het lichaam dan veel andere antibiotica.

Lariocidine heeft een unieke manier van werken. In plaats van de celwand of het DNA van bacteriën aan te vallen, richt het zich rechtstreeks op het ribosoom — het interne 'eiwitfabriekje' van bacteriën. Het antibioticum belemmert niet alleen de normale werking van het ribosoom, maar verstoort ook de nauwkeurigheid van het eiwitsyntheseproces. Hierdoor gaan bacteriën fouten maken bij het aanmaken van eiwitten, wat leidt tot hun dood. Deze dubbele aanval is bijzonder effectief, zelfs tegen bacteriën die al ongevoelig zijn geworden voor bestaande antibiotica.

Deze ontdekking benadrukt het belang van de bodem als een onuitputtelijke bron van nieuwe geneesmiddelen. Bodemmicroben hebben zich gedurende miljoenen jaren aangepast aan een leven vol concurrentie, en daarbij krachtige chemische strategieën ontwikkeld om rivalen uit te schakelen. Zulke natuurlijke stoffen vormen de basis van veel moderne antibiotica. Naarmate het probleem van antibioticaresistentie toeneemt, kijken onderzoekers steeds intensiever naar de microben in de aarde in de hoop nieuwe, werkzame verbindingen te vinden.

Antimicrobiële resistentie is inmiddels wereldwijd een van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid. Jaarlijks sterven miljoenen mensen aan infecties die niet meer reageren op gangbare antibiotica. De Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwt dat zonder doeltreffende nieuwe medicijnen, alledaagse infecties of eenvoudige operaties in de toekomst weer levensbedreigend kunnen worden.

Hoewel lariocidine veelbelovend is, bevindt het zich nog in een vroeg stadium van onderzoek. Voor het kan worden ingezet bij de behandeling van mensen, zijn uitgebreide studies nodig om de veiligheid, werkzaamheid en mogelijke bijwerkingen vast te stellen. Ook moeten onderzoekers methodes ontwikkelen om lariocidine in voldoende hoeveelheden en tegen haalbare kosten te produceren.

Kunstmatige intelligentie (AI) zou hierbij mogelijk een versnellende rol kunnen spelen. Door het gebruik van AI kunnen wetenschappers sneller patronen herkennen in grote datasets, zoals genoominformatie van micro-organismen of de chemische eigenschappen van nieuwe verbindingen. AI kan helpen voorspellen welke stoffen potentie hebben als antibioticum, of hoe ze geoptimaliseerd kunnen worden voor gebruik in het menselijk lichaam. Daarnaast kan AI worden ingezet om efficiëntere productieprocessen te ontwikkelen en om in een vroeg stadium mogelijke bijwerkingen te detecteren.

Toch biedt deze toevallige vondst hoe dan ook hoop. Wie weet hoeveel andere krachtige medicijnen er nog verscholen liggen in de grond onder onze voeten — wachtend om ontdekt te worden, mogelijk met hulp van kunstmatige intelligentie.

Door: Drifter