Erelijst

In Delpher kun je miljoenen oude krantenartikelen (en meer) doorzoeken. Een ontzettend handige tool als je de geschiedenis in wilt duiken, voor school of voor werk bijvoorbeeld. Hoe ga je er gericht mee te werk? Dat lees je in dit artikel. Op www.delpher.nl zijn ruim 130 miljoen tekstpagina’s uit Nederlandse kranten, boeken en tijdschriften online te doorzoeken. Het gaat om materiaal uit de 17e tot en met de 20e eeuw, en dat maakt Delpher super interessant voor iedereen die in het verleden wil duiken. Maaike Napolitano geeft daarvan in dit artikel tien mooie voorbeelden. Ze is al zeven jaar coördinator van Delpher binnen de KB, onze nationale bibliotheek in Den Haag. In Delpher vind je 432.961 tijdschriften tot 1970, zoals ook deze Margriet. 1059,9 terabyte In Delpher vind je 682.048 boeken tot 1960, 2.094.960 kranten tot 1995 en 432.961 tijdschriften tot 1970. Dat komt neer op 98.605.175 boekenpagina’s, 21.167.883 krantenpagina’s en 12.073.915 tijdschriftpagina’s. Totaal gaat het om 1059,9 terabyte aan bestanden. De website ontstond in 2013, vanuit het idee dat brondocumenten uit de Nederlandse geschiedenis zoveel mogelijk gratis toegankelijk moeten zijn voor iedereen. De website groeit nog steeds. “Elke dag digitaliseert de KB gemiddeld zo’n 22.000 pagina’s”, weet Napolitano. Zoek de kranten van je geboortedag op Op de homepage van Delpher kun je onderaan, onder het kopje Geboortedagkrant, een geboortedatum invullen. Als je daarna op het zoekknopje drukt, krijg je de kranten van die dag te zien. Als je erop klikt, kun je ze van voor tot achter lezen. Downloaden kan trouwens ook. Zoek een oud kinderboek Wie houdt er nu niet van de kinderboeken uit zijn jeugd? Klik daarvoor op de homepage in het vakje Doorzoek alles en kies Boeken Basis. Klik daarna op Zoeken. Kruis op de volgende pagina onder Collectie het vakje Kinderboeken aan. Napolitano: “Je kunt ook zoeken op een specifieke auteur, titel of uitgeverij. Denk aan C. Joh. Kieviet, Pietje Bell, of een befaamde kinderboeken-uitgeverij zoals Kluitman. Klik daarvoor eerst op Uitgebreid zoeken en vul daarna in het juiste vakje een extra zoekterm in.” De rechtstreekse link naar de kinderboeken van uitgeverij Kluitman vind je op https://kwikr.nl/kluitman. Prachtige illustraties uit een oud sprookjesboek. Pluis je stamboom uit Napolitano: “Mensen gebruiken de familieberichten uit kranten vaak om stambomen uit te pluizen. Je kunt zo niet alleen ontdekken wanneer iemand geboren of gestorven is, maar ook bijvoorbeeld namen van (aangetrouwde) verwanten en hun woonplaatsen ontdekken.” Kies daarvoor bij de krantenresultaten onder het kopje Soort bericht voor Familiebericht. Je kunt dit filter ook terugvinden onder Uitgebreid zoeken. Dit familiebericht meldt de geboorte van de vader van Maaike Napolitano. Doe ontdekkingen over bekenden Door binnen de krantenartikelen en -advertenties te zoeken op de namen van mensen die je kent, kun je af en toe interessante ontdekkingen doen. Napolitano: “Hoe zeldzamer een naam, hoe gemakkelijker het is om de juiste resultaten te vinden. Mijn meisjesnaam is Rietrae. Daardoor vond ik al snel een krantenartikel over een muziekuitvoering waaraan mijn grootvader als amateurzanger meedeed. En mijn grootmoeder had een chocolaterie. Ik heb verschillende advertenties kunnen terugvinden, die zij geplaatst had.” Ontdek beroemde familieleden Misschien weet je van sommige familieleden dat ze ooit in de krant hebben gestaan, bijvoorbeeld omdat ze een gouden huwelijk vierden, en de burgemeester langskwam. In dat geval kun je bijvoorbeeld zoeken op ‘goud*’, de achternaam van het gouden echtpaar en het jaar. Jokertekens en zoekoperatoren Bij het zoeken in Delpher kun je gebruikmaken van zogenoemde Booleaanse zoekoperatoren, zoals OR, NOT en PROX. Die laatste operator kun je gebruiken om woorden of namen te zoeken die binnen een tekst maximaal tien woorden van elkaar verwijderd zijn. Je kunt ook jokertekens gebruiken. Met een ? (vraagteken) vervang je 1 letter, met een * (asterisk) een willekeurig aantal letters. Als je naar een exact woord op zoek bent, gebruik je “dubbele aanhalingstekens” of [rechte haken]. Voor meer informatie, zie: www.delpher.nl/nl/platform/pages/zoekhulp. Zoek op wie er in een huis woonde In Delpher zitten 39 telefoonboeken uit de periode tussen 1901 en 1950. Je vindt ze in de collectie Boeken Basis, door in de zoekresultaten het vakje Telefoonboeken aan te kruisen. “Het is interessant om te kijken wie toen telefoon had. Dat zijn toch de wat rijkere mensen, zoals bijvoorbeeld huisartsen en notarissen. In de loop der jaren zie je het aantal aangeslotenen toenemen”, licht Napolitano toe. “Je kunt binnen de telefoonboeken ook zoeken op specifieke adressen, die je in het zoekvenster vermeld tussen dubbele aanhalingstekens. Zo kun je bijvoorbeeld achterhalen welke personen of bedrijven er ooit op een bepaald adres hebben gewoond.” Luister naar oude radiobulletins Als je meer wilt leren over een bepaalde historische gebeurtenis, dan zijn de kranten en radiobulletins in Delpher een goudmijn. Napolitano: “Denk bijvoorbeeld aan de val van de muur, of de 80-jarige oorlog. Ook zien we dat verzetskranten heel veel worden gelezen. Die zijn ook wel heel bijzonder: het gaat immers om stencils die mensen in kleine oplagen in de oorlog drukten, met gevaar voor eigen leven.” Historische opvattingen over actuele thema’s Krantenartikelen uit het verleden kunnen soms meer inzicht geven in actuele thema’s, zegt Napolitano: “Denk aan het vaccinatiebeleid en de lockdown-maatregelen. Als je bijvoorbeeld zoekt op ‘Spaansche griep’, dan kom je heel veel interessante discussies, adviezen en informatie tegen. Dit voorbeeld laat trouwens zien hoe belangrijk spelling is bij het zoeken. Je moet je soms echt even inleven in een bepaalde periode. Laatst wilde ik in Kerkrade tijdens een workshop als voorbeeld zoeken naar historisch nieuws over de oprichting van het Sint-Joseph ziekenhuis. Het lukte maar niet om resultaten te vinden, totdat ik besefte dat mensen in die tijd spraken van een ‘hospitaal’”. Interessante links over de Spaansche griep Zoeken op ‘Spaansche Griep’ of ‘Spaansche ziekte’ levert veel interessants op, zegt Napolitano. Een aantal voorbeelden: https://kwikr.nl/griep1 Een resultaatpagina met heel veel artikelen. https://kwikr.nl/griep2 Het begin van de epidemie. https://kwikr.nl/griep3 De aanvankelijke langzame verspreiding van de ziekte. https://kwikr.nl/griep4 Voorzorgsmaatregelen om verspreiding tegen te gaan. https://kwikr.nl/griep5 Schoolsluitingen vanwege de Spaanse Griep. Ontdek wanneer een woord voor het eerst opdook Als je zoekt op een woord als thuiscomputer, dan kun je met Delpher exact achterhalen wanneer dat woord voor het eerst in kranten voorkwam. Je kunt zelfs een grafiekje opvragen van de woordfrequentie in de loop der jaren, door te klikken op het grafieksymbooltje. Een toepassing die, zo weet Napolitano, vaak door taalkundigen wordt gebruikt. Klik op het grafieksymbool, om te zien hoe vaak het woord thuiscomputer in de loop der jaren in Nederlandse kranten werd gebruikt.

Jaren geleden werden kunstenaars gezien als een stel eenzame wolven die in hun garages of donkere kamers werkten. Dat is niet langer het geval. Dankzij de kracht van generatieve AI wordt creatief werk steeds meer collaboratief. Dit is een enorme verschuiving voor de creatieve industrie, omdat het nieuwe kansen biedt voor zowel kunstenaars als bedrijven. In deze blogpost onderzoeken we hoe generatieve AI creatief werk verandert en wat bedrijven kunnen doen om van deze veranderingen te profiteren. Wat is generatieve AI? Nu mensen steeds meer vertrouwen op kunstmatige intelligentie om te helpen bij hun dagelijkse taken, verandert de technologie ook de manier waarop we creativiteit en probleemoplossing benaderen. Generatieve AI is gebruikt door bedrijven als Google, Facebook en Twitter om nieuwe inhoud en diensten te creëren, maar de potentiële impact ervan gaat verder dan commerciële toepassingen. Onderzoekers onderzoeken nu hoe generatieve AI kan worden gebruikt om nieuwe ideeën of oplossingen te genereren voor problemen die nog nooit eerder zijn gezien. Een van de meest veelbelovende toepassingen van generatieve AI is op het gebied van muziekcompositie. Door machine learning-algoritmen te gebruiken om unieke melodieën te genereren, kunnen muzikanten onbekend terrein verkennen en geluiden creëren die nog nooit eerder zijn gehoord. Naast het creëren van nieuwe muziekstukken, kan deze aanpak ook worden gebruikt om nieuwe manieren te bedenken om bestaande stukken te spelen of bestaande nummers te remixen. Dat zegt Andrew Tsionas, mede-oprichter van Kaizenzo . Een ander gebied waarop generatieve AI een grote impact heeft, is visualisatie. Door willekeurige datasets te genereren, kunnen onderzoekers 3D-modellen maken die met traditionele methoden onmogelijk te produceren zijn. Deze technologie wordt al gebruikt door bedrijven als Google Maps en GE Aviation om realistische afbeeldingen te maken van respectievelijk landschappen en vliegtuigen. Over het algemeen zijn er eindeloze mogelijkheden voor hoe generatieve AI kan worden gebruikt om onze levens en werkprocessen te verbeteren. Naarmate de technologie evolueert en geavanceerder wordt, kunnen we nog meer dramatische veranderingen zien in de manier waarop we denken over creativiteit en het oplossen van problemen. Marketing toepassingen “Creatief werk is constant in beweging, terwijl nieuwe technologieën en methoden in het veld worden geïntroduceerd. Met generatieve AI wordt deze stroom actief gekanaliseerd en gemanipuleerd door machines, wat leidt tot een aantal opwindende veranderingen voor creatieve professionals”, zegt Ken Adams, CEO en oprichter van Full of Sports . Een van die veranderingen is het toenemende gebruik van machine learning-algoritmen om kunst te maken. Door het vermogen van een machine om van gegevens te leren te koppelen aan menselijke creativiteit en intuïtie, is het mogelijk om stukken te produceren die nauwkeuriger en realistischer zijn dan ooit tevoren. Dit heeft kansen geopend voor kunstenaars die misschien niet in staat waren om te concurreren met traditionele methoden, en zorgde ook voor nieuwe wegen van artistieke expressie die voorheen niet mogelijk waren. Een andere toepassing van generatieve AI in de marketingwereld is het gebruik ervan bij het genereren van inhoud. Door algoritmen te gebruiken die nabootsen hoe mensen informatie verwerken, kunnen marketeers content creëren die boeiender en interactiever is. Dit type inhoud kan op een aantal manieren worden gebruikt, onder meer door automatisch advertenties te genereren op basis van gebruikersgedrag of door gebruikersprofielen te maken die helpen bij het genereren van gerichte inhoud. Over het algemeen zijn dit slechts enkele voorbeelden van hoe generatieve AI het creatieve werk in verschillende sectoren verandert. Naarmate de technologie zich blijft ontwikkelen, zullen er zeker nog meer ingrijpende veranderingen plaatsvinden in de wereld van creativiteit! Applicaties voor het genereren van codes Codegeneratie is een proces waarbij software automatisch kan worden gegenereerd op basis van een specificatie. Hierdoor kunnen ontwikkelaars code voor een project maken zonder deze helemaal opnieuw te hoeven schrijven. Toepassingen voor het genereren van codes kunnen op verschillende gebieden worden gebruikt, zoals softwareontwikkeling en -engineering, productontwerp en wetenschappelijke informatica. Het genereren van codes wordt al enige tijd in de industrie gebruikt, maar het gebruik ervan in de creatieve sector groeit snel. Toepassingen voor het genereren van code worden steeds vaker gebruikt om oplossingen te creëren waarvoor geen menselijke input nodig is. Een voorbeeld zijn machine learning-algoritmen die oplossingen voor problemen genereren met behulp van datasets. Deze algoritmen kunnen worden getraind op grote datasets en vervolgens worden gebruikt om specifieke problemen op te lossen zonder dat er menselijke tussenkomst nodig is. Een andere toepassing van het genereren van codes is het maken van digitale producten. Digitale producten worden gemaakt met behulp van technologieën zoals 3D-printen, lasersnijden en CAD-software. Deze producten moeten vaak worden aangepast of aangepast voordat ze voor het publiek worden vrijgegeven. Toepassingen voor het genereren van codes kunnen het proces van het maken van deze producten helpen versnellen door bepaalde stappen te automatiseren. Codegeneratie heeft ook toepassingen in wetenschappelijke informatica. Wetenschappelijk computergebruik omvat het gebruik van codes waarmee wiskundigen problemen sneller kunnen oplossen dan met traditionele methoden. Toepassingen voor codegeneratie stellen wetenschappers in staat aangepaste codes te maken die specifieke problemen snel en gemakkelijk kunnen oplossen. Met dank aan Alex Federo, mede-eigenaar van FTW Concrete Contractors. Gesprekstoepassingen Het vermogen om nieuwe ideeën te genereren is van fundamenteel belang voor creativiteit, en generatieve AI helpt daar verandering in te brengen. Door de kracht van machine learning te benutten, kan generatieve AI nieuwe kunstwerken, ontwerpen of gesprekken creëren. Deze technologie wordt al gebruikt in een aantal creatieve industrieën, zoals reclame en muziekcompositie. Een voorbeeld van hoe generatieve AI wordt gebruikt in creatief werk, is reclame. Een bedrijf genaamd Lift heeft onlangs een advertentie uitgebracht die is gegenereerd met behulp van machine learning. De advertentie is gemaakt door een computermodel te trainen op miljoenen afbeeldingen van verschillende advertenties en die gegevens vervolgens te gebruiken om een nieuwe advertentie te maken. Het eindresultaat was een ongelooflijk realistische advertentie die de originele beelden combineert met nieuwere elementen. Een ander voorbeeld van hoe generatieve AI creatief werk verandert, komt van muziekcompositie. Verschillende componisten gebruiken machine learning om unieke soundtracks voor films en videogames te maken. David Cope gebruikt bijvoorbeeld machine learning om unieke scores voor filmtrailers te maken. Hij zegt dat dit soort werk hem meer controle geeft over het eindproduct en hem in staat stelt verschillende geluiden en thema's te verkennen zonder zich zorgen te hoeven maken over traditionele muziekgenres of regels. Over het algemeen verandert het gebruik van generatieve AI de manier waarop we denken over creativiteit en de relatie met technologie. Door machines zelf nieuwe ideeën te laten genereren, ontsluiten we een groter potentieel in onze creatieve vermogens. Dit is te danken aan Smithe Sodine, oprichter van Smithy Home Couture. Toepassingen voor kennisbeheer “Toepassingen voor kennisbeheer (KM) worden door organisaties gebruikt om kennis binnen de organisatie te beheren, te volgen en te delen. Met KM-applicaties kunnen gebruikers informatie zoeken, documenten maken en beheren en samenwerken aan projecten. Generatieve AI kan worden gebruikt om het proces van kenniscreatie en -beheer te automatiseren”, zegt Jeremiah Erasga, content director van Flightradar Online. Het kan worden gebruikt om automatisch rapporten, documenten of inhoud te genereren. Dit kan worden gebruikt om documentatie voor een product of dienst te maken, of om marketingmateriaal voor een bedrijf te genereren. Het kan ook worden gebruikt om nieuwe inhoud voor een bestaande website te maken. Generatieve AI kan gebruikers helpen snel informatie te vinden. Dit kan handig zijn bij het maken van documentatie of bij het zoeken naar informatie over een nieuw product. Het gebruik van generatieve algoritmen heeft het potentieel om de manier waarop we over KM-toepassingen denken te veranderen. Generatieve AI stelt ons in staat om nieuwe versies van documenten te maken wanneer we problemen of nieuwe inzichten tegenkomen. Deepfakes en andere juridische/ethische zorgen Naarmate deepfakes en andere generatieve AI-technologieën blijven evolueren, worden meer mensen zich bewust van de juridische en ethische problemen die het gebruik ervan met zich meebrengt. Deep fakes kunnen bijvoorbeeld worden gebruikt om nep-pornovideo's te maken die niet van echt te onderscheiden zijn. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor zowel de porno-industrie als de privacy van personen die in deze video's te zien zijn. Een andere mogelijke zorg is dat deep fakes kunnen worden gebruikt om vervalste beelden van politieke leiders of beroemdheden te maken. Als deze beelden publiekelijk beschikbaar zouden komen, zou dit de geloofwaardigheid van die personen ernstig kunnen ondermijnen. Bovendien kunnen dergelijke gemanipuleerde beelden ook worden gebruikt om politieke bewegingen of doelen in diskrediet te brengen. Er zijn ook ethische bezwaren rond de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie die realistische beelden kan genereren. Als een AI bijvoorbeeld is ontworpen om realistische beelden van mensen te genereren, kan deze mogelijk een bepaald aspect van de persoonlijkheid van een persoon nabootsen (bijvoorbeeld hun gezichtsuitdrukkingen). Dit roept vragen op over wat voor soort informatie in het "geheugen" van een AI moet worden toegelaten (dwz het vermogen om realistische beelden te genereren), en of dergelijke informatie al dan niet toegankelijk moet zijn voor mensen.

The Onion Router (TOR) wat is het en wat doet het Tor wordt door velen gezien als één van de belangrijkste tools voor internetvrijheid en online privacy. Maar wat is het precies? Hoe werkt het? En wat is het verschil tussen Tor en andere online privacy-gerelateerde oplossingen, zoals een VPN of proxyserver? In dit artikel beantwoorden we deze en andere veel gestelde vragen over de Tor-browser. Safety first: pas op wanneer je Tor gaat gebruiken Voordat we uitleggen wat Tor precies is, willen we je eerst een belangrijke waarschuwing geven. Met Tor kun je toegang krijgen tot websites op het dark / deep web. Hier zitten veel cybercriminelen en hackers, en er circuleren virussen en andere malware. Om je privégegevens en persoonlijke bestanden te beschermen, is het zaak om enkele veiligheidsmaatregelen te treffen. Dit kun je het beste doen vóórdat je Tor gebruikt voor doeleinden die je internetveiligheid mogelijk in gevaar brengen, zoals het bezoeken van het dark / deep web. Gebruik een VPN voor extra veiligheid Eén van de beste manieren om ook op de Tor-browser veilig te blijven, is het gebruik van een VPN. Met een VPN wordt je dataverkeer versleuteld en kunnen je gegevens niet meer zo gemakkelijk worden onderschept door bijvoorbeeld cybercriminelen. Ook blijft je identiteit extra goed verborgen. Dit komt doordat een VPN jouw echte IP-adres verandert en dus verbergt. Wat is Tor? In één zin is Tor de ultieme ‘vrije browser’, die veel mogelijkheden biedt op het web. Tor is een afkorting van The Onion Router – vandaar de ui in het logo. Het is een wereldwijd netwerk van servers dat aanvankelijk werd ontwikkeld in samenwerking met de Amerikaanse marine. Het netwerk was eerst enkel bedoeld om anonieme communicatie op het internet gemakkelijker te maken voor o.a. militaire organisaties. Nu is Tor een non-profit organisatie die zich vooral richt op het onderzoeken en ontwikkelen van online privacytools. Het Tor-netwerk verbergt je identiteit door je internetverkeer om te leiden langs verschillende Tor-servers (of ‘nodes’). Je data wordt versleuteld en dan naar de nodes gestuurd, waar de verschillende encryptielagen stuk voor stuk ontsleuteld worden. Met de guard node ga je het Tor-netwerk in. Vervolgens stuurt de middle node het verkeer verder in het netwerk. Tot slot gaat het verkeer via de exit node het internet op. Uiteindelijk komt de data ‘kaal’ op zijn bestemming aan. Met dit systeem kan jouw online verkeer niet naar jou worden herleid. Dit is nog een reden waarom Tor een ui als logo heeft: Tor werkt met verschillende lagen bescherming, net zoals een ui verschillende lagen heeft. Iedereen die de data toch probeert te volgen, ziet alleen verkeer afkomstig van willekeurige knooppunten op het Tor-netwerk. Jouw computer is dus niet te vinden. Om toegang te krijgen tot het Tor-netwerk, hoef je alleen de Tor-browser te downloaden. Alles wat je binnen die browser doet, gaat automatisch via het Tor-netwerk. Je hoeft verder geen bestanden te installeren of instellingen te veranderen: met de Tor-browser kun je gelijk aan de slag. Een nadeel van het systeem van Tor is de vertraging die het veroorzaakt. Doordat je gegevens langs meerdere nodes worden omgeleid, is je internetverbinding vaak een stuk langzamer dan je gewend bent. Waar gebruikt men Tor voor? De voornaamste reden waarom mensen Tor gebruiken, is omdat het je dataverkeer anonimiseert. Als je zonder bescherming gebruikmaakt van het internet, kunnen veel partijen je internetgedrag volgen. Tor is daarom een oplossing voor iedereen die zijn of haar internetverkeer niet wilt delen met derden. Bovendien is het gratis. Journalisten en politieke activisten die zich kritisch uiten tegenover een dictatoriale overheid gebruiken Tor om opsporing en vervolging te vermijden. Ook klokkenluiders zoals Edward Snowden en websites zoals WikiLeaks maken gebruik van het netwerk. Bovendien kunnen burgers uit landen met geografische blokkades of censuurbeperkingen, zoals Rusland en China, Tor gebruiken om deze blokkades te omzeilen. Helaas is Tor ook handig voor hackers en criminelen: zij kunnen via het netwerk niet of nauwelijks getraceerd worden door opsporingsdiensten. Daarnaast geeft Tor je toegang tot het dark web. Hier zijn veel criminelen actief. Op Tor kun je bovendien websites hosten die alleen toegankelijk zijn voor andere Tor-gebruikers. De websites die via Tor worden aangemaakt, krijgen automatisch een .onion-domein en zijn onderdeel van het dark web. Deze sites zijn niet te bezoeken via andere browsers, zoals Chrome, Firefox of Edge, en blijven dus verborgen. Tor is over het algemeen dus nuttig voor mensen die niet willen dat hun surfgedrag aan hun identiteit gekoppeld kan worden. Toch is de anonimiteitsgarantie die de browser biedt niet waterdicht. Hoe veilig is Tor? Het is niet zo dat je met Tor gegarandeerd veilig bent. Tor is namelijk al eens gekraakt. De FBI had in dit geval bepaalde malware in de Tor-browser geïnjecteerd. Hiermee waren ze in staat een site op het dark web die werd gezien als “de grootste kinderporno-facilitator op de planeet” op te rollen en zelfs bezoekers van die site te identificeren. Uiteindelijk bleek de malware de IP-adressen van honderden gebruikers te hebben verzameld. Ook kunnen organisaties zoals de NSA, een onderdeel van de Amerikaanse geheime dienst, zien wanneer iemand de Tor-browser gebruikt. Vanwege het anonieme karakter en de mogelijkheden voor criminelen, wordt het waarschijnlijker dat zo’n geheime dienst jou onder de loep neemt als je Tor gebruikt. Er bestaat dan een kans dat de (Amerikaanse) overheid achterhaalt wie je bent. Anonimiteit is bovendien niet hetzelfde als internetveiligheid. Tor garandeert dan ook niet dat je veilig bent voor malware of aanvallen van cybercriminelen. Het Tor-netwerk is moeilijk te hacken, maar je browser is een heel ander verhaal. Ook man-in-the-middle-stijl aanvallen op Tor zijn met de hulp van internetproviders nog steeds mogelijk. Je kunt HTTPS gebruiken om jezelf tegen dit soort aanvallen te beschermen. Ook het installeren van een VPN helpt je je dataverkeer beter te versleutelen en te anonimiseren. Verder is het belangrijk om je Tor-browser altijd meteen te updaten zodra er een nieuwe update beschikbaar is. Aangezien Tor blijft werken aan manieren om internetveiligheid te garanderen, kunnen via updates bijvoorbeeld lekken worden gedicht. Tor of VPN? Voor doorsnee internetgebruikers in Nederland is Tor op dit moment geen must. Zo is er in Nederland bijvoorbeeld geen sprake van een dictatoriaal regime waarin je vrijheid van meningsuiting wordt beperkt. In sommige gevallen volstaat het gebruik van een VPN om voldoende anonimiteit online te krijgen. Zo kun je bijvoorbeeld een VPN gebruiken wanneer je jouw gegevens niet wilt doorspelen aan adverteerders, of wanneer je gebruikmaakt van een openbaar wifi-netwerk. Hier ben je namelijk vatbaarder voor aanvallen van hackers. Een goede VPN-verbinding zorgt ervoor dat je data wordt gecodeerd; zelfs wanneer je van huis bent of een andere browser gebruikt. Ook als je anoniem bestanden wilt downloaden, is een VPN een betere keuze dan de Tor-browser. Dit vertraagt je internetsnelheid namelijk aanzienlijk minder. Bekijk onze VPN reviews wanneer je geïnteresseerd bent in een VPN om meer internetveiligheid te krijgen. Zie je jezelf niet terug in bovenstaande gevallen en wil je online wel anoniem blijven? Dan is Tor een goede optie. Het is gratis en gemakkelijk in gebruik. Voor de beste online bescherming raden we aan een VPN te gebruiken in combinatie met Tor. Je kunt Tor overigens ook gebruiken om anoniem een VPN-abonnement af te sluiten. Het is belangrijk om je te realiseren dat geen enkel systeem 100% anonimiteit en veiligheid kan garanderen. Ook Tor, een VPN of andere middelen voor anonimiteit, zoals een proxyserver, niet. Ga dus verstandig om met (het beschermen van) je online activiteiten. Tor geblokkeerd In landen met een streng regime zoals China, Rusland en Iran worden vaak pogingen gedaan om VPN’s te blokkeren. De overheid wil in de gaten houden wat burgers online doen. In deze landen is Tor meestal ook illegaal, zoals in Wit-Rusland het geval is. China probeert haar bevolking de toegang tot Tor te ontzeggen door middel van het blokkeren van de toegangspunten. Ook Venezuela blokkeert het Tor-netwerk actief; het land blokkeert ook zogenaamde Tor-bridges. Dit zijn privé Tor-servers die gebruikt kunnen worden om blokkades te omzeilen. Als poging om internetcensuur in landen te omzeilen, stelde Tor een standaard bridge-optie beschikbaar bij een nieuwe versie van haar browser, genaamd ‘Snowflake’. Hierbij wordt gebruikgemaakt van proxyservers. Proxyserver Naast Tor en een VPN kun je ook een proxyserver gebruiken om je internetverkeer enigszins te anonimiseren. Over het algemeen is een proxy alleen handig in specifieke situaties en wordt het gezien als een minder goed alternatief dan Tor of een VPN. Wat doet een proxyserver? Met een proxyserver kun je je internetverkeer gemakkelijk omleiden. De proxy-aanbieder zorgt voor een eigen internetserver en staat jou toe je dataverkeer via die server te laten lopen. Het betreft een erg simpele opzet waarbij alle data van alle mensen die de proxy gebruiken via dezelfde server loopt (of via dezelfde groep servers, als de proxy meerdere servers aanbiedt). Ook krijgen alle gebruikers hetzelfde ‘neppe’ IP-adres toegewezen. Meestal hoef je hier geen speciale software voor te installeren, maar kun je direct verbinding maken met de proxy. Je gaat simpelweg naar het webadres van de proxy, kiest daar een server (als dat mogelijk is) en typt vervolgens het webadres in dat je via de proxyserver wilt bezoeken. Vaak is dit zelfs gratis. Proxyservers bieden een zekere mate van anonimiteit, maar hebben verder geen versleuteling of beveiliging. Ook is de geboden anonimiteit niet zo goed als bij Tor of bij een VPN. Een proxy-aanbieder ziet bovendien ook precies wat jij op het internet doet. In theorie zouden ze dit zelfs kunnen bijhouden (loggen) om later tegen je te gebruiken. Het is dus van groot belang dat je de proxy-aanbieder vertrouwt met jouw gegevens en dataverkeer. Als een proxy-aanbieder zou willen, kan hij of zij belangrijke gegevens over jou verzamelen of zelfs advertenties in je dataverkeer injecteren. Echte privacy geeft een proxyserver dus niet. Het Tor-systeem verbergt jouw data voor iedereen – ook voor de makers en eigenaren van Tor. Daar heb je dus geen problemen met mogelijke logs die bijgehouden worden. Conclusie: de beste manieren om jezelf online te beschermen Tor zorgt ervoor dat al jouw dataverkeer via tenminste drie servers wordt omgeleid voordat het zijn eindbestemming bereikt. In tegenstelling tot een proxyserver is er dus niet één tussenstation, maar zijn er minstens drie. Daarnaast worden er ook nog eens verschillende lagen aan encryptie toegevoegd. Hierdoor staat de beveiliging van de data én de anonimiteit van de gebruiker bij Tor op een hoger niveau dan bij de gemiddelde proxyserver. Als je nóg anoniemer en beter beveiligd wilt zijn, kun je de Tor-browser in combinatie met een VPN gebruiken. Zo ben je op twee verschillende manieren beschermd en is de kans kleiner dat mensen jouw identiteit kunnen achterhalen en/of jouw internetgedrag in kunnen zien. Download en installeer Tor: in het kort Ga naar https://www.torproject.org/. Klik op de paarse downloadknop rechtsboven in het scherm (‘Download Tor Browser‘). Klik op jouw systeem (Windows, Mac, Linux of Android). Open het gedownloade bestand en doorloop de installatieprocedure. Kies ‘Connect‘ in het scherm dat na de installatie opkomt. Ben je in een land waar Tor gecensureerd wordt? Kies dan voor ‘Configure‘. Tor helpt je dan de browser zo goed mogelijk te gebruiken, ondanks de censuur. Je bent nu klaar om anoniem te surfen via Tor. Al je zoekopdrachten blijven anoniem en de websites die je bezoekt herkennen je niet langer aan jouw IP-adres. Dit is een prima manier om bijvoorbeeld geheel anoniem een VPN-abonnement af te sluiten. Ondanks Tors privacy voordelen wordt het gebruik van zo’n VPN-verbinding bovendien nog steeds aanbevolen, terwijl je rondsurft op Tor. Hierdoor heb je extra anonimiteit en is ook je internetverbinding beter beveiligd. Installeer Tor (met instructies en afbeeldingen) Stap 1: Ga naar torproject.org en klik op de downloadknop rechtsboven in het scherm. Deze ziet eruit zoals in onderstaande afbeelding. Stap 2: Je komt automatisch terecht op de downloadpagina. Hier kun je jouw besturingssysteem kiezen, zodat je de juiste versie van Tor downloadt. De Tor-browser is beschikbaar voor Windows, Mac, Linux en Android. Klik op het icoontje van jouw besturingssysteem. Op een computerscherm ziet het keuzemenu er als volgt uit: Stap 3: Als je op het logo hebt geklikt, wordt het installatie-bestand automatisch gedownload. Open dit bestand. Als je Internet Explorer gebruikt, moet je waarschijnlijk nog even op ‘Run’ klikken. Je kunt nu de gewenste taal selecteren. Klik daarna op ‘OK’ en doorloop het installatieproces. Tip: selecteer Engels voor de meeste anonimiteit. *link naar hoofdstuk in veilig dark web op* Stap 4: Tijdens het installatieproces kun je aangeven dat je de Tor-browser meteen wilt laten opstarten zodra de installatie voltooid is. Heb je dat niet gedaan, open dan de Tor-browser handmatig. In beide gevallen krijg je de eerste keer dat je de Tor-browser opent, het venster in de onderstaande afbeelding te zien. In de meeste gevallen kun je hier gewoon op ‘Connect’ klikken. De ‘Configure’-knop gebruik je alleen als je je in een land bevindt waar Tor gecensureerd wordt, zoals Turkije, Egypte of China. Tor helpt je dan om de browser zo te configureren dat je zo min mogelijk last hebt van de censuur. Je hebt Tor nu geïnstalleerd en kunt gebruikmaken van de Tor-browser. Deze opent als het goed is automatisch, zodat je gelijk aan de slag kunt. De volgende keer dat je de Tor-browser wilt openen, kun je dit gewoon via de shortcut doen. De browser opent dan met de onderstaande pagina. Je kunt ervoor kiezen om elke keer handmatig verbinding te maken of alsnog te configureren. Je kunt echter ook de optie ‘always connect automatically’ aanvinken. Tor gebruiken Tor werkt in veel opzichten precies als een ‘normale’ browser of zoekmachine. Je kunt dus gewoon naar je gebruikelijke websites gaan en daar artikelen lezen, video’s bekijken en je social media updaten. Tor kan daarnaast echter net iets meer dan een standaard browser. Anders dan bijvoorbeeld Google Chrome of Mozilla Firefox, geeft de Tor-browser je toegang tot meer websites. Dit komt doordat je met Tor het dark web op kunt. Je moet daarvoor wel de juiste URL’s weten. Je zou bijvoorbeeld kunnen kijken bij de Hidden Wiki. Daar staat een overzicht van interne zoekmachines, marktplaatsen en websites op het dark web. Wel moet je op dit deel van het internet ontzettend oppassen. Zelfs op de Hidden Wiki moet je uitkijken, aangezien je met enkele muisklikken al op riskante websites op het dark web kunt zitten. Denk daarbij aan online marktplaatsen waar met groot gemak drugs besteld kunnen worden. Hier wil je niet verzeild raken. Ook loop je hier een grote kans op malware en andere online ongein. Tor is dus lang niet altijd even veilig. Wat heeft de gewone Nederlander te zoeken op het dark web? Eigenlijk hoef je als doorsnee burger niet het dark web op. Eigenlijk kunnen we echter al onze informatie vinden op het surface web, omdat we in Nederland gewoon pers- en internetvrijheid hebben. Toch zijn er altijd mensen die zelf eens willen rondneuzen. Het dark web betreden is gelukkig volkomen legaal, zolang je er geen illegale activiteiten uitvoert. Het dark web is echter niet gereguleerd zoals het reguliere internet. Dit betekent dat je extra moet opletten als je op links klikt. De kans dat hackers links hebben besmet met een virus is namelijk veel groter dan op het surface web. Je wilt natuurlijk geen malware op je computer binnenhalen. Ben jij een van die mensen die wil surfen op het dark web? Dan moet je eerst de juiste voorzorgsmaatregelen nemen. Eenmaal binnen de Tor-browser begin je het beste bij Tor Links of The Hidden Wiki. Hier vind je links naar andere websites op het dark web. Deze websites zijn immers niet via reguliere zoekmachines te vinden. .onion-adressen, de URL-adressen op het dark web, worden namelijk niet geïndexeerd. Daarbij bestaan deze adressen uit een reeks letters en cijfers die je niet gemakkelijk onthoudt. Om te beginnen met je speurtocht, ga je dus naar: Tor Links:http://torlinksge6enmcyyuxjpjkoouw4oorgdgeo7ftnq3zodj7g2zxi3kyd.onion/ The Hidden Wiki: http://zqktlwiuavvvqqt4ybvgvi7tyo4hjl5xgfuvpdf6otjiycgwqbym2qad.onion/ Let er wel op dat websites vaak (tijdelijk) offline gaan. Als je op dag 1 een pagina niet kunt openen, wil dat niet zeggen dat deze niet bestaat. Een week later kun je er misschien wel weer op. Zoekmachines Op de eerste plaats heb je een zoekmachine die ook beschikbaar is op het reguliere internet: DuckDuckGo. Deze zoekmachine verzamelt geen persoonlijke gegevens en is dus ideaal voor mensen die anoniem willen blijven online. Bovendien toont DuckDuckGo .onion-sites. Dit doen reguliere zoekmachines niet. De link: https://3g2upl4pq6kufc4m.onion/ Een die dat wel ook doet is SearX. Het voordeel van deze zoekmachine is dat je jouw zoekopdrachten ongelooflijk gedetailleerd kunt maken. Je kunt zoeken naar bestanden, afbeeldingen, kaarten, muziek, nieuws, wetenschap, berichten op social media, video’s, en nog veel meer. Als je dus iets heel specifieks zoekt, dan is SearX de zoekmachine om te gebruiken. De link naar SearX: http://ulrn6sryqaifefld.onion/ De derde ‘zoekmachine’ die we willen noemen is Daniel. Dit is eigenlijk een website met zo’n 7.000 dark web links die zijn gecategoriseerd per thema. Bovendien heeft Daniel de handige feature die je in één oogopslag laat zien welke sites echt online zijn. De link naar Daniel: http://danielas3rtn54uwmofdo3x2bsdifr47huasnmbgqzfrec5ubupvtpid.onion/ Een speciale zoeksite: The Hidden Wiki We hebben de website al genoemd, maar hier beschrijven we hem uitgebreider; The Hidden Wiki is een Wikipedia waar je links naar verschillende websites op het dark web terugvindt. Bovendien biedt het informatieve pagina’s over een reeks onderwerpen die interessant zijn om te lezen. Let erop dat je niet op een link klikt die je niet wilt zien. The Hidden Wiki indexeert niet alleen legale pagina’s. In werkelijkheid zijn er veel ‘Hidden Wiki’ sites. De website was vroeger berucht om het hosten, of in ieder geval indexeren, van een aantal sites voor pedofielen. Om die reden zijn deze websites het doelwit geweest voor cyberaanvallen door de FBI en Anonymous. Door de jaren heen zijn er veel kopieën en spin-offs van The Hidden Wiki gecreëerd. Kijk er dus niet van op als je ‘The Official Hidden Wiki’ of ‘The Uncensored Hidden Wiki’ tegenkomt. Het is het beste om van deze namaaksites web te blijven. Sociale media Net als op het surface web, zijn er op het dark web ook social mediawebsites te vinden. Het gaat hier over het algemeen over websites die alleen op het dark web bestaan, maar ook Facebook heeft hier een zogenaamde mirror. Facebook is niet in elk land vrij toegankelijk. Zo’n mirror op het dark web is dus fijn voor burgers binnen regimes die toegang tot Facebook verbieden. Ook als doorgaans vrije Nederlander kun je natuurlijk een account aanmaken op deze versie van Facebook. Misschien een leuke uitdaging: in principe zou het moet het mogelijk zijn dat hier geheel anoniem te doen. Facebook’s onion-website claimt hier namelijk geen logs bij te houden. Of we dat geloven, is echter een tweede vraag. De Facebook mirror: https://www.facebookwkhpilnemxj7asaniu7vnjjbiltxjqhye3mhbshg7kx5tfyd.onion/ Natuurlijk zijn er ook sociale media websites die alleen op het dark web beschikbaar zijn. Deze kunnen generiek zijn, zoals Torbook 2.0. The Hidden Wiki beschrijft deze pagina als “the Facebook of Tor”. Er zijn echter ook websites met een specifiek doel, zoals Connect. Connect is een collectief dat zich specifiek focust op anticapitalisme, antiracisme, antifascisme, antiseksisme, etc. Een overzicht van enkele social mediawebsites met hun .onion-adres vind je hieronder. Zoals je ziet staat er ook een chatroom tussen. Via The Hidden Wiki vindt je nog meer chatrooms, zoals we die nog kennen van het ‘oude internet’. Connect: Een collectief dat zich focust op het tegengaan van misstanden in de wereld, zoals seksisme en fascisme. http://connectkjsazkwud.onion/ Galaxy3: Een relatief nieuwe social mediawebsite speciaal voor het dark web. http://galaxy3bhpzxecbywoa2j4tg43muepnhfalars4cce3fcx46qlc6t3id.onion/ Dread: De dark web variant van Reddit. http://dreadditevelidot.onion/ Facebook: De mirror van het echte Facebook. https://www.facebookwkhpilnemxj7asaniu7vnjjbiltxjqhye3mhbshg7kx5tfyd.onion/ Paradise: Een chatroom waar mensen kunnen praten over problemen die ze niet openbaar durven te bespreken. http://4drjmo7z2dld4mci2limogypdibxxpg7dad6g2snnrdufw6lcradc2qd.onion/ Torbook 2.0: Het Facebook van Tor. http://injz4qvzyun6zq3a.onion/ MEDIA: muziek, boeken, films, torrents Het dark web is ook een goede plek om (gratis) toegang te krijgen tot diverse media. Zo lees je er boeken, strips en zelfs de bijbel. Je vindt hier niet alleen fictie, maar ook informatieve teksten. Heb je altijd al iets over scheikunde willen leren? Dan is Clockwise Library interessant. Deze website heeft een collectie wetenschappelijke boeken. Een uitgebreider overzicht van .onion- websites met (gratis) boeken en teksten, vind je hieronder. Let natuurlijk wel op dat je geen copyrightwetten overtreedt als je hier gebruik van maakt. De Bijbel Bible4u: Hier vind je een ongecensureerde versie van de Bijbel. http://bible4u2lvhacg4b3to2e2veqpwmrc2c3tjf2wuuqiz332vlwmr4xbad.onion/ Bible: Hier downloadt je meerdere versies van de Bijbel. http://zqktlwiuavvvqqt4ybvgvi7tyo4hjl5xgfuvpdf6otjiycgwqbym2qad.onion/wiki/Bible Fictie Comic Book Library: Ten tijden van schrijven staan hier 2484 comics op waar jij van kunt genieten. http://nv3x2jozywh63fkohn5mwp2d73vasusjixn3im3ueof52fmbjsigw6ad.onion/ Imperial Library of Trantor: Een bibliotheek van wel bijna een miljoen boeken. http://kx5thpx2olielkihfyo4jgjqfb7zx7wxr3sd4xzt26ochei4m6f7tayd.onion/ Jotunbane’s Reading Club: Deze site bevat meer dan 1000 boeken. De source-code is bovendien vrij toegankelijk. http://c3jemx2ube5v5zpg.onion/ Liberated Books and Papers: Een kleine collectie boeken die lastig te vinden zijn. http://52wdeibt3ivmcapq.onion/ Paul Dreyer’s eBook Library: Een nog steeds uitbreidende bibliotheek aan e-Pubs. http://booksubt62eeiyrb.onion/ The Incorrect Library: Je vindt hier meer dan duizend politiek incorrecte boeken in e-Pub format. http://inclibuql666c5c4.onion/ The Library: Nog een collectie moeilijk te vinden boeken. http://libraryqtlpitkix.onion/ Non-fictie Judicial review: Een grote database van rechtszaken over de hele wereld. http://caseslrwwcr744frvczmogqpa5jxfl6qhx3fxi2ne5pnro4yvsevhzid.onion/ Anarchist Books: Hier lees je gratis anarchistische boeken in PDF-format. http://7waci3lpg2exi5njh47eabg6ssdq6dbcpdd3jroomh2jfkx64rigppyd.onion/ BB Compendium: Een collectie documenten gerelateerd aan scheikunde, drugs, explosieven, wapens en wetenschap. http://nope7beergoa64ih.onion/ Clockwise Library: Een collectie kunst- en wetenschapsboeken. http://clockwise3rldkgu.onion/ ParaZite: Een collectie verboden bestanden en how-to’s. http://kpynyvym6xqi7wz2.onion/files.html Films en muziek We leven natuurlijk in het digitale tijdperk. Niet alles draait dus meer om boeken en teksten. Het dark web biedt ook voor film- en muziekliefhebbers heel wat wils. Zo luister je naar een speciale radiozender en download je jouw favoriete films via een wel werkende torrentsite. Deepweb Radio: De radioservice op Tor. Luister tijdens het surfen dus naar bijpassende muziek. http://anonyradixhkgh5myfrkarggfnmdzzhhcgoy2v66uf7sml27to5n2tid.onion/ No Tone: Hier luister en download je jouw favoriete nummers. http://lgmtjgfpqk6hpik7yygkhavqivn6wsmfa7s7vszmcxwqkpwodinbhnad.onion/ The Pirate Bay: Wie bekend is in torrentland, kent The Pirate Bay natuurlijk. Deze torrentsite heeft ook een dark web versie. http://piratebayztemzmv.onion/ TGx: TGx staat voor Torrent Galaxy. Net als op Pirate Bay, vind je hier allerlei torrents om te downloaden. http://galaxy3yrfbwlwo72q3v2wlyjinqr2vejgpkxb22ll5pcpuaxlnqjiid.onion/ Criminaliteit Het dark web komt natuurlijk vooral in het nieuws als het gaat om illegale zaken. Zo wordt er van tijd tot tijd een pedofielennetwerk opgerold. Ook gebruiken hackers het dark web. Dit doen ze om zelf te hacken of om diensten als DDos-aanvallen te verkopen. Mensen kopen er bovendien (illegale) drugs en gestolen goederen op websites zoals Silk Road. Binnen de andere secties gaven we de .onion-adressen van verschillende websites. Natuurlijk doen we dat hier niet. Drugs, wapens of namaak ID's kopen is op het dark web al gemakkelijk genoeg. Wij willen criminelen hier niet bij helpen. Wel willen we je wijzen op Doxbin. Op deze website vindt je persoonlijke gegevens die gelekt zijn. Als je je zorgen maakt dat jouw gevoelige informatie op straat ligt, kun je dat onder andere hier checken. Doxbin: http://doxbinjs77uawbbl.onion Landen zonder vrijheid Sommige overheden, zoals Rusland, hanteren strikte censuur. Deze landen blokkeren de toegang tot buitenlandse nieuwssites. De BBC is een schoolvoorbeeld van een dergelijke nieuwsbron. Daarom heeft de BBC ook een mirror op het dark web. Mensen die leven onder strikte regimes, kunnen zo toch toegang krijgen tot het internationale nieuws. The New York Times: https://nytimes3xbfgragh.onion/ Deutsche Welle: http://dwnewsgngmhlplxy6o2twtfgjnrnjxbegbwqx6wnotdhkzt562tszfid.onion/ BBC: http://bbcnewsv2vjtpsuy.onion/ The CIA: http://ciadotgov4sjwlzihbbgxnqg3xiyrg7so2r2o3lt5wz5ypk4sxyjstad.onion Overigens zijn deze mirror-websites ook handig voor burgers van landen met internetvrijheid. Als een pagina namelijk toegang vanuit het buitenland blokkeert, kun je deze alsnog lezen via de mirror-site. Ook anoniem porno kijken is via het dark web een optie.