Com-groepen: wat ze doen, hoe ze werken en wat ertegen te doen is

Er bestaan online chatgroepen — vaak aangeduid als Com-groepen (van community) — waarin kinderen en jongeren kwetsbaren zoeken, manipuleren en soms dwingen tot het delen van beelden of tot gewelddadig gedrag. In sommige groepen spelen kinderen zelf een leidende rol. De gevolgen variëren van afpersing en seksueel misbruik tot ernstige psychische schade en in één gerapporteerd geval zelfs dodelijke zelfbeschadiging na aanmoediging.

Wat zijn Com-groepen?

Com-groepen zijn besloten online gemeenschappen op platformen zoals Discord en Telegram, maar rekrutering en contact zoeken gebeurt ook via gameplatforms (bijv. Minecraft, Roblox) en sociale media (onder andere X). Ze functioneren als netwerken waarin groepsdynamiek, memes en gamificatie versterkend werken: leden vallen elkaar bij, bevestigen elkaars gedrag en normaliseren extreem materiaal.

Wat is er gevonden

Onderzoeken en meldingen wijzen onder meer op het volgende beeld:

• Er zijn gevallen waarin minderjarigen (in sommige gevallen kinderen die zelf de groepen oprichten of leiding geven) betrokken zijn bij het opzetten en leiden van zulke groepen.
• In de groepen worden beelden gedeeld van misstanden en misbruik — variërend van naaktbeelden en afpersing tot zeer heftige video’s van geweld, ongevallen of moord.
• Tactieken als grooming, love bombing (overladen met complimenten en affectie) en groepsdruk worden gebruikt om slachtoffers aan zich te binden en vervolgens te chanteren.
• Nieuwe deelnemers moeten zich soms “bewijzen” door zelf materiaal aan te leveren; slachtoffers kunnen uiteindelijk gedragsmatig meegaan in de groep en zelf (verder) schade toebrengen.

Wie zijn de slachtoffers?

Kwetsbare mensen — vaak jongeren met een sociaal isolement, mentale kwetsbaarheid of uit kansarme milieus — zijn een belangrijk doelwit. Sommige slachtoffers worden systematisch geradicaliseerd in de groep, anderen raken verstrikt door afpersing of emotionele manipulatie. Ook kinderen van 8–12 jaar worden blootgesteld aan extreem materiaal, met risico op langdurige psychische schade en desensitisering.

Tactieken en dynamiek (zonder instructies)

De groepen werken systematisch: leden zoeken actief naar mensen die open zijn over mentale problemen of sociaal geïsoleerd zijn, bouwen vertrouwen op, en zetten dit later in om te chanteren of aan te zetten tot schadelijk gedrag. Er circuleren bovendien handleidingen binnen sommige netwerken die technieken en groepsregels beschrijven; die handleidingen zijn verontrustend, maar het is belangrijk niet inhoudelijk uit te leggen hoe die methoden werken.

Ernstig voorbeeld

Er is gerapporteerd dat een volwassene zich heeft gedood nadat hij in livestreams door groepsleden was aangemoedigd om zichzelf te verwonden; tijdens die livestream keek een kleine groep (ongeveer twintig mensen) toe. Zulke incidenten illustreren hoe online druk en manipulatie levensgevaarlijk kunnen zijn, zeker bij mensen met bestaande mentale kwetsbaarheden.

Waarom opsporing moeilijk is

• Groepen zijn vaak versplinterd, verplaatsen zich snel tussen platformen en gebruiken besloten, versleutelde of vluchtige communicatiemiddelen.
• Toegang tot de besloten kringen lukt niet gemakkelijk: er bestaan toegangsprocedures en proefopdrachten.
• Klassieke opsporingsmethoden zijn daardoor minder effectief; er is specialistische, dynamische monitoring en kennis nodig van de digitale biotopen waarin deze groepen opereren.

Gevolgen voor maatschappij en veiligheid

Deskundige onderzoekers op het gebied van ethiek en veiligheid bij HCSS waarschuwen dat deze ecosystemen:

• het risico op online geïnspireerde geweldsincidenten vergroten;
• ernstige mentale schade bij jongeren kunnen veroorzaken;
• de rand tussen extremistische cultuur en bredere maatschappij kunnen vervagen, met risico op normalisering van geweld.

Aanbevelingen (strategisch en praktisch)

Een gezamenlijke, brede aanpak wordt aanbevolen, met onder meer:

1. Kennis en monitoring versterken

   • Investeren in specialistische kennis, open-source intelligence en dynamische monitoring om digitale netwerken te kunnen volgen en interventies te plannen.

2. Wetgeving en beleid herijken

   • Herzien van regels rond privacy, verantwoordelijkheid van hostingpartijen en Europese digitale soevereiniteit, zodat autoriteiten effectiever kunnen optreden zonder onnodig vrijheidsverlies.

3. Preventie en digitale weerbaarheid

   • Structurele scholing en ondersteuning voor ouders, (groot)ouders, leraren en jeugdprofessionals, zodat zij online risico’s kunnen herkennen en bespreekbaar maken. Vergelijk het met de fysieke speeltuin: begeleiding en toezicht zijn ook online cruciaal.

   • Investeren in programma’s die jongeren media- en weerbaarheid leren, en in contranarratieven die schadelijke subculturen onderuithalen. Leeftijdsverificatie kan een onderdeel zijn, maar is geen complete oplossing.

4. Multidisciplinaire interventies

   • Integrale samenwerking tussen politie, jeugd- en geestelijke gezondheidszorg, onderwijs en maatschappelijke organisaties is nodig om slachtoffers te bereiken en groepen te ontmantelen.

Rol van ouders, scholen en omstanders

Praktische aandachtspunten:

• Praat regelmatig en zonder oordeel met kinderen over hun online contacten en ervaringen.
• Wees alert op gedragsveranderingen, geheimzinnigheid over telefoongebruik of het plotseling verdwijnen van vrienden in het ‘echte leven’.
• Stimuleer digitale vaardigheden: hoe herken ik manipulatie, wat doe ik bij chantage, waar meld ik zorgen?
• Zorg dat kinderen weten dat het melden van misbruik geen schaamte hoeft te zijn en dat hulp beschikbaar is.

Slotopmerking

Com-groepen zijn een complex en snel veranderend verschijnsel: ze combineren elementen van online subculturen, manipulatieve groepsdruk en technologische mogelijkheden. Effectieve aanpak vraagt zowel technologische expertise als preventieve opvoeding en maatschappelijke betrokkenheid. Alleen met een breed, gecoördineerd en praktisch antwoord — van ouders en scholen tot wetgeving en gespecialiseerde opsporing — valt dit probleem echt te bestrijden.

Door: Drifter