Smartwatches veroorzaken soms onnodige slaapstress: slaapklinieken merken toename in klachten

De afgelopen jaren zien slaapklinieken een groeiend aantal mensen met slaapproblemen. Een opvallende oorzaak is het toenemende gebruik van smartwatches om slaap te meten. Hoewel deze technologie mensen bewust kan maken van hun slaapgedrag, waarschuwen deskundigen dat de metingen lang niet altijd betrouwbaar zijn en juist onnodige onrust kunnen veroorzaken.

Slaapdata via apps

Veel mensen dragen 's nachts een smartwatch om inzicht te krijgen in hun slaap. In de bijbehorende apps verschijnen in de ochtend grafieken en scores over het aantal uren slaap, de kwaliteit ervan, het aantal onderbrekingen en zelfs de duur van de diepe slaap. Die gegevens kunnen mensen helpen om patronen te herkennen en bijvoorbeeld inzien dat ze te laat naar bed gaan of te weinig slapen.

Het probleem ontstaat wanneer gebruikers deze gegevens als absolute waarheid gaan zien. De scores kunnen mensen het gevoel geven dat ze slecht slapen, terwijl ze zich lichamelijk goed voelen. Andersom kan een hoge score hen onterecht geruststellen, ook als ze overdag juist vermoeid zijn.

Fixatie op scores

Volgens Raymond Vogels van de Ruysdael Slaapkliniek melden vooral jonge mannen zich met zorgen over hun slaap, gebaseerd op wat hun smartwatch aangeeft. “In sommige gevallen zijn de metingen bruikbaar als ondersteuning,” zegt hij, “maar bij anderen ontstaat een fixatie op de scores. Dat leidt tot stress, onzekerheid en zelfs angststoornissen rond slaap.”

Deze zorgelijke trend wordt ook herkend door arts-somnoloog Sebastiaan Overeem. “We zien mensen die zich prima voelen, maar in paniek raken omdat hun horloge zegt dat ze tien keer per nacht wakker zijn geworden. Dan gaan ze er toch vanuit dat er iets mis is.” Zelfs wanneer uit medisch onderzoek blijkt dat er niets aan de hand is, blijven sommige patiënten geloven dat hun vermoeidheid door slechte slaap komt, puur op basis van hun horlogedata.

Psychologische effecten

Lisette Venekamp van het Nederlands Slaap Instituut ziet hoe slaapapps ook psychologische effecten hebben. “Als de app na het slapen een positieve score geeft, begin je de dag goed. Maar een lage score of een rood waarschuwingssignaal kan iemand het idee geven dat er iets ernstig mis is, zelfs als dat niet zo is. Zo ontstaat een probleem dat er eerst niet was.”

Deskundigen pleiten er dan ook voor om deze apps geen scores meer te laten tonen. “Het past in een bredere trend waarin alles meetbaar moet zijn,” zegt Venekamp. “Maar slaap is niet objectief. De behoefte verschilt sterk per persoon. Iemand kan vijf uur slapen en zich prima voelen, maar van de app toch een slechte beoordeling krijgen omdat de norm ‘acht uur’ is.”

Betrouwbaarheid van metingen

Een belangrijk punt van kritiek is dat smartwatches en andere wearables lang niet dezelfde nauwkeurigheid hebben als medisch-wetenschappelijke apparatuur. Slaaponderzoek in klinieken wordt gedaan met elektroden die hersenactiviteit, ademhaling en zuurstofgehalte meten. Smartwatches gebruiken vooral beweging en hartslag om slaap te analyseren, en die data zijn beperkt en soms misleidend.

Er wordt wel gewerkt aan nieuwe vormen van thuismetingen die betrouwbaarder zijn, zoals meetpleisters of sensormatjes voor onder het matras. Deze zijn specifieker ontworpen voor medische doeleinden. De smartwatch is dat niet. Volgens Cathelijne Gorter de Vries, somnoloog en neuroloog, kan een smartwatch hooguit inzicht geven in bedtijd, slaapduur en bewegingspatronen, maar is hij minder geschikt om de kwaliteit van slaap accuraat te meten.

"Smartwatches kunnen een handig hulpmiddel zijn om inzicht te krijgen in slaapritme, maar moeten niet worden gezien als medische meetinstrumenten. De data die ze opleveren, zijn niet altijd betrouwbaar en kunnen leiden tot onnodige zorgen. Deskundigen waarschuwen daarom voor een te grote afhankelijkheid van deze technologie, en pleiten voor meer bewustwording rond de beperkingen ervan."

Door: Drifter